فرسایش خاک

جمع آوری اطلاعات صفحه ۸۴ علوم پنجم/ در مورد تصویرهای زیر و نقش آنها در فرسایش خاک، اطلاعات جمع آوری کنید و به کلاس گزارش دهید. شخم زدن، قطع درختان، چرای دام

دلایل فرسایش خاک

سالانه میلیون‌ها تن خاک در جنگل‌های کشور بر اثر عوامل ناشی از دخالت بشر فرسایش می‌یابد و این بلای دست بشر همانند جذام، سرسبزی جنگل‌ها را از بین می‌برد. عوامل مختلفی در این امر سهیم هستند که ما از این بین به سه عامل اشاره می کنیم :

1-    چرای دام :                                          

ورود دام به مرتع قبل از زمان مناسب و چرای زودرس در مرتع علاوه بر آسیب به پوشش گیاهی، به دلیل رطوبت زیاد خام و در اثر تردّد زیاد دام در مرتع، باعث فشرده شدن خاک و کم شدن تخلخل آن می‌شود و درنتیجه این عمل، وزن مخصوص خاک افزایش‌یافته و قابلیت نفوذ آن به آب کاهش می‌یابد.

این امر  می‌تواند مرحله اول جریان سطحی و یا فرسایش تلقی شود و فشردگی خاک علاوه بر کاهش در قابلیت نفوذ آن به آب باعث کاهش در ظرفیت نگهداری آب نیز می‌شود و این امر در مناطق خشک و نیمه‌خشک حائز  اهمیت است.

چرای دام بر خاک مرتع تأثیر مستقیم دارد، بخصوص در اوایل بهار و یا مواقع دیگری که خاک مرتع مرطوب است و باعث سفت شدن آن می‌شود.در این حالت، علاوه بر اینکه قابلیت نفوذ خاک نسبت به نزولات کاهش خواهد یافت و نگهداری خاک نسبت به آب نیز کاهش می‌یابد.

چرای بی‌رویه که قبل از موعد مقرر انجام می‌گیرد، باعث کاهش جمعیت گونه‌های خوش‌خوراک و سیر قهقرایی مراتع شده و در این حالت، تعدادی از گیاهان بی‌ارزش و سمّی از چرای بی‌موقع به نفع خود، سود برده و رقابت گیاهی برای آنها کم می‌شود.

 

 

2-   قطع درختان       

     

یکی از گزینه‌های اصلی مقابله با فرسایش خاک، کاشت درخت و گیاهان دیگر مانند چمن است. ریشه درختان به افزایش استحکام خاک کمک کرده و تنه و برگ‌های آنها نیروی باد و باران که می توانند به فرسایش و شسته شدن خاک منجر شوند را کاهش می دهند. جذب روان‌آب‌ها و رسوبات به جا مانده از طوفان نیز به جلوگیری از فرسایش خاک کمک می کند.

درخت همانند لنگری در خاک عمل می کند. بدون وجود درختان خاک همانند آب جاری می گردد و به اصطلاح خاک سست نامیده می شود که می تواند برای گیاهان کوچک تر خطر آفرین باشد. فرسایش خاک نیز می تواند منجر به ورود گل و لای به دریاچه ها، رودخانه ها و سایر منابع آبی شود که در نتیجه سلامت و کیفیت آب را نیز به شدت کاهش می دهد و مشکلات عدیده را برای مناطق محروم به وجود خواهد آورد.

3-  شخم زدن                                           

یک تحقیق جدید بر روی تاثیرات شیوه ها و انواع مختلف شخم زدن زمین های کشاورزی نشان می دهد که مقاومت زمین های شخم نزده بسیار بیش تر از زمین های شخم زده است . این مطالعه بر روی تاثیرات ۱۹ سال شخم زدن زمین های کشاورزی انجام شده است و نشان می دهد که شخم نزدن باعث ذخیره شدن کربن خاک و در نتیجه چسبندگی ذرات خاک به همدیگر می شود . این وضعیت سبب می شود که سطح خاک تا عمق یک اینچی ، دو تا هفت برابر خاک های شخم زده در مقابل باران و باد مقاوم باشد . پی بردن به میزان مقاومت این لایه متراکم در برابر فرسایش باد و باران ، برای بالا بردن و حفظ مقاومت خاک بسیار مهم است . این نکته مخصوصا در مورد نواحی کم آب و مناطق با تبخیر بالا بسیار حیاتی است . شخم زدن باعث شکننده شدن خاک شده و میزان فرسایش خاک به وسیله بارن را افزایش می دهد زیرا با این کارمیزان هوا خوردن خاک افزایش یافته و در نتیجه مواد ارگانیک خاک که نقش مهمی در چسبندگی خاک دارد ، به واسطه اکسیداسیون از بین می روند .